اولگ گرابار (Oleg Grabar) از برجسته‌ترین و تأثیرگذارترین محققان تاریخ فرهنگ و هنر اسلامی بوده است که آرای وی در باب تاریخ هنر اسلامی الهام‌بخش بسیاری از محققان و پژوهشگران معاصر قرار گرفته است. تسلط گرابار بر مبانی نظری و کاربست این مبانی در تاریخ‌نگاری هنر اسلامی موجب برجستگی آثار وی در این حیطه است. او در این آثار پرسش‌های بنیادینی طرح می‌کند که تا پیش از خودش مطرح نشده بود.
گرابار با نظریات معاصر روان‌شناسی و جامعه‌شناسی و زبان‌شناسی آشنا بود و از این دانش در آثارش، برای طرح دیدگاه‌هایی متناسب با جهان‌بینی اسلامی، بهره گرفته است. او کارشناس رشتۀ تاریخ دورۀ باستان از دانشگاه پاریس و تاریخ قرون وسطی از دانشگاه هاروارد بود و دکتری خود را در رشتۀ ادبیات و تاریخ هنر شرق از دانشگاه پرینستون گرفت.
تحصیلات و فعالیت‌های علمی اولگ گرابار
فعالیت‌های آموزشی گرابار:
- تدریس در دانشکدۀ هنر و مطالعات خاور نزدیک دانشگاه میشیگان
- استادی در دانشگاه هاروارد
- استادی در موسسۀ مطالعات عالی پرینستون است
سوابق اجرایی و پژوهشی:
- سردبیری مجلۀ آرس اورینتالیس[۱]
- بنیان‌گذار و سردبیر نشریۀ مقرنس[۲]
- عضویت در هیئت مدیرۀ بنیاد آقاخان و نماینده آن در دانشگاه هاروارد
- موزه‌داری بخش هنر خاور نزدیک در گالری فریر[۳] واشنگتن
- مشارکت در حفاری محوطۀ قصرالحیر شرقی در سوریه
جوایز و‌افتخارات:
- دریافت مدال چارلز فریر[۴] در سال ۲۰۰۱ برای مطالعات هنر آسیایی
- جایزۀ ویژۀ بنیاد آقاخان در سال ۲۰۱۰
آثار مهم اولگ گرابار
یکی از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین آثار این مورخ هنر کتاب میانجی‌گری زینت[۵] (۱۹۹۲)، دربارۀ شیوۀ ادراک و ماهیت زینت و همچنین تمایز زینت و تزئین در هنر اسلامی. گرابار تزئینات در هنر اسلامی را به چهار دستۀ نوشتار و هندسه و نقوش گیاهی و تصاویر معمارانه تقسیم می‌کند و سعی در تبیین و تفسیر شیوۀ انتقال معنا از طریق نقوش تزئینی هنر اسلامی دارد.
دومین اثر جریان‌ساز گرابار در حیطۀ مطالعات اسلامی کتاب شکل‌گیری هنر اسلامی[۶] (۱۹۷۳) است. شیوۀ گرابار در این دو کتاب طرح پرسش‌های پیاپی است و پاسخ‌ها و استدلال‌های وی در این دو کتاب موجب شکل‌گیری بحث و نظریه‌های جدیدی در باب پیدایش و تفسیر هنر اسلامی شد.
مجموعه چهارجلدی؛ ساختار مطالعات هنر اسلامی
از دیگر تألیفات اولگ گرابار مجموعۀ چهارجلدی ساختار مطالعات هنر اسلامی است. این مجموعه شامل هشتاد و سه عنوان از مشهورترین مقالات گرابار است که به تفکیک موضوع و در چهار جلد منتشر شده است. جلد نخست، با عنوان هنر متقدم اسلامی ۶۵۰ـ۱۱۰۰ م[۷] (۲۰۰۵) شامل بیست مقاله از تاریخ هنر پنج قرن نخست اسلام است.
جلد دوم، با عنوان فرهنگ بصری اسلام ۱۱۰۰ـ۱۸۰۰ م[۸] (۲۰۰۶) بیست و پنج مقاله با موضوع تاریخ و زیبایی‌شناسی نگارگری و کتاب‌آرایی ایرانی است.
جلد سوم، هنر اسلامی و فراسوی آن[۹] (۲۰۰۶)، بیست و سه مقاله است از تأملات نظری گرابار دربارۀ تاریخ‌نگاری هنر و به‌ویژه هنر اسلامی که شامل سه بخش نظریۀ هنر، مباحث کلی پیرامون معماری اسلامی، مباحث کلی پیرامون هنر اسلامی است.
جلد چهارم، با عنوان بیت‌المقدس[۱۰] (۲۰۰۶)، شامل پانزده مقاله دربارۀ هنر و باستان‌شناسی و حفاری‌های بیت المقدس است.
ترجمه‌های فارسی آثار اولگ گرابار
در ایران، علاوه بر تعدادی از مقالات اولگ گرابار، سه کتاب وی به فارسی ترجمه شده است:
ـ گرابار، الگ، ۱۳۹۵، شکل‌گیری هنر اسلامی، ترجمۀ مهدی گلچین عارفی، انتشارات حکمت سینا، تهران.
ـ گرابار، اولگ، ۱۳۹۱، دانشنامۀ هنر و معماری ایرانی ( مدخل هنر اسلامی)، ترجمه و تألیف صالح طباطبایی، متن، تهران.
ـ گرابار، اولگ، ۱۳۸۴، مروری بر نگارگری ایرانی، ترجمۀ مهرداد وحدتی دانشمند، انتشارات فرهنگستان هنر، تهران.
منابع پیشنهادی برای مطالعه و آشنایی بیشتر با اولگ گرابار
- مشق تاریخ هنر اسلامی
- قیومی‌بیدهندی، مهرداد، ۱۳۹۰، گفتارهایی در مبانی و تاریخ معماری و هنر، انتشارات علمی و فرهنگی.
ـ موسی، مجد، الأسد، محمد، ۱۳۸۵، الگ گرابار و نیم قرن تحقیق در هنر اسلامی، مترجم رمضان‌علی روح‌اللهی، گلستان هنر، شمارۀ ۴.
Grabar, Oleg, ۲۰۱۰, In Conversation with Oleg Grabar: The Institute for Advanced Study, Held by Agha Khan Foundation.
Hillenbrand, Robert, ۲۰۱۲, Oleg Grabar: The Scholarly Legacy, Journal of Art of Historiography, ۶
Hillenbrand, Robert, ۲۰۱۲, Oleg Grabar, Distinguished Historian of Islamic Art, Iranian studies, Vol ۴۵.
منابع
- Grabar, Oleg, ۱۹۹۲, The Mediation of Ornament, Princeton University Press.
- Grabar, Oleg, ۲۰۰۵,Volume ۱ of Constructing the study of Islamic art: Early Islamic Art, ۶۵۰-۱۱۰۰, Ashgate Publishing.
- Grabar, Oleg, ۲۰۰۶, Volume ۲ of Constructing the study of Islamic art:Islamic Visual Culture, ۱۱۰۰-۱۸۰۰. Ashgate Publishing.
- Grabar, Oleg, ۲۰۰۶, Volume ۳ of Constructing the study of Islamic art: Islamic Art and Beyond, ۱۱۰۰-۱۸۰۰. Ashgate Publishing.
- Grabar, Oleg, ۲۰۰۶, Volume ۴ of Constructing the Study of Islamic Art, Jerusalem, Hampshire: Ashgate Publishing.
- In conversation with Oleg Grabar
پی‌نوشت
[۱]. Ars Orientalis
[۲]. Muqarnas
[۳]. Freer Gallery of Art
[۴]. Charles L. Freer
[۵]. The Mediation of Ornament
www.amazon.com/Mediation-Ornament-Oleg-Grabar/dp/۰۶۹۱۰۰۱۵۶۱
[۶]. Formation of Islamic art
www.amazon.com/Formation-Islamic-Art-Revised-Enlarged/dp/۰۳۰۰۰۴۰۴۶۶
[۷]. Constructing the study of Islamic art: Early Islamic Art, ۶۵۰-۱۱۰۰
www.archnet.org/publications/۴۹۶۳
[۸]. Constructing the study of Islamic art:Islamic Visual Culture, ۱۱۰۰-۱۸۰۰
www.archnet.org/publications/۴۹۶۴
[۹]. Constructing the study of Islamic art: Islamic Art and Beyond, ۱۱۰۰-۱۸۰۰
www.archnet.org/publications/۴۹۶۵
[۱۰]. Constructing the Study of Islamic Art, Jerusalem
www.archnet.org/publications/۴۹۶۶
بدون دیدگاه